ဒီကေန႔ ဘန္ေကာက္ပို႔စ္ သတင္းစာမွာ ဖတ္ရပါတယ္။ ထိုင္းေတြက မႏွစ္ကထက္ ပိုေပ်ာ္ရႊင္လာတယ္ ဆိုပဲ။ ထိုင္း ႏိုင္ငံ စိတ္ပိုင္းဆိုင္ရာက်န္းမာေရးဌာန (DMH) ရဲ႔ သုေတသနေတြကို ကိုးကားေျပာတာ ျဖစ္သလို၊ ကမၻာတစ္ဝွမ္းတိုင္းတာတဲ့ ကမၻာ့ေပ်ာ္ရႊင္မႈ ညႊန္းကိန္း (World Happiness Report 2013) အစီရင္ခံစာ၊ ၂၀၁၃ ခုႏွစ္ကို ရည္ညႊန္းေျပာဆိုၾကတာ ျဖစ္ပါတယ္။ အခုအစီရင္ခံစာအရ ထိုင္းႏိုင္ငံက ညႊန္းကိန္းေတြအရ ၃၆ ေနရာခ်ိတ္ပါတယ္။ အာဆီယံအဖြဲ႔ထဲမွာ စကၤာပူ ၿပီးရင္ ဒုတိယလိုက္ပါတယ္။ တိုက္တိုက္ဆိုင္ဆိုင္ ယခုထိုင္း စစ္အာဏာသိမ္းအစိုးရတက္လာေတာ့ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ႀကီးက "အားလံုးကို ေပ်ာ္ရႊင္ေစခ်င္သူ" ဆိုၿပီး ေႂကြးေၾကာ္သံ ထားခဲ့တာပါ။
နက္ျဖန္ မတ္လ ၂၀ ရက္ေန႔ဆိုရင္ "ႏိုင္ငံတကာ ေပ်ာ္ရႊင္မႈေန႔" (International Day of Happiness) လို႔ ကုလသမဂၢက သတ္မွတ္ထားပါတယ္။ ၂၀၁၂ ခုႏွစ္၊ ကုလသမဂၢ အေထြေထြညီလာခံကေနၿပီး ဆံုးျဖတ္ခ်က္အမွတ္ A/RES/66/281 နဲ႔ သတ္မွတ္ခဲ့တာပါ။ အဲဒီဆံုးျဖတ္ခ်က္မွာ 'ေပ်ာ္ရႊင္မႈ' ဆိုတာ လူသားေတြရဲ႔ အေျခခံက်တဲ့ ပန္းတိုင္ပါတဲ့၊ စီးပြားေရးဖြံ႔ၿဖိဳးမႈ သာမက၊ ေရရွည္တည္တံ့တဲ့ ဖြံ႔ၿဖိဳးမႈ၊ သာယာဝေျပာမႈ.. စသည္ျဖင့္ လိုအပ္ပါတယ္။ ဒီလိုနဲ႔ ၂၀၁၂ ခုႏွစ္မွာပဲ ကုလသမဂၢ က ကမကထျပဳတဲ့ ကမၻာ့ေပ်ာ္ရႊင္မႈ အစီရင္ခံစာ (World Happiness Report) ထြက္လာခဲ့ပါတယ္။ ႏိုင္ငံေတြကို တိုင္းတာ ထားၿပီး၊ အခုႏွစ္ ၂၀၁၃ ခုႏွစ္မွာလည္း ေနာက္ထပ္ တိုင္းတာခ်က္ေတြ ဆက္လက္ထြက္ေပၚခဲ့ပါတယ္။ အဲသည္မွာ က်ေနာ့္ရဲ႔ စူးစမ္းလိုစိတ္က ထိန္းမႏိုင္၊ သိမ္းမရ ျဖစ္လာခဲ့ပါတယ္။ ကၽြန္ေတာ္တို႔ ျမန္မာေတြေရာ၊ ေပ်ာ္ရႊင္ၾကပါသလား။ က်ေနာ္တို႔ မႏွစ္ကထက္၊ ဒီႏွစ္ပိုၿပီး ေပ်ာ္ရႊင္လာၾကပါသလား။
ဒီလိုနဲ႔ က်ေနာ္ ကမၻာ့ေပ်ာ္ရႊင္မႈ အစီရင္ခံစာ (၂၀၁၃) ခုႏွစ္ကို ရွာေဖြၾကည့္ပါတယ္။ ျမန္မာႏိုင္ငံက အမွတ္ (၁၀-မွတ္) ေပးတဲ့ေနရာမွာ (၄. ၄၃၉) နဲ႔ အဆင့္ေပါင္း ၁၂၁ ေနရာက ခ်ိတ္ပါတယ္။ အိမ္နီးခ်င္းထိုင္းႏိုင္ငံက အဆင့္ (၃၆)၊ လာအိုက (အဆင့္ ၁၀၉) ခ်ိတ္ပါတယ္။ ေပ်ာ္ရႊင္မႈဆိုတာ ဘာလဲ၊ ဘယ္လိုအခ်က္ေတြက လူတစ္ဦးရဲ႔ ေပ်ာ္ရႊင္မႈကို ဆံုးျဖတ္ပါသလဲ .. ေမးခြန္းေမးစရာ ရွိလာပါတယ္။
နီးစပ္တဲ့ မိတ္ေဆြတစ္ခ်ဳိ႔ကို စတင္ေမးၾကည့္မိပါတယ္။ အခုေခတ္က လူမႈမီဒီယာေတြ၊ ေဖ့ဘုတ္တို႔က ျမန္ေတာ့ စနစ္ တက် သုေတသနမ်ဳိး မဟုတ္ေပမယ့္၊ မိတ္ေဆြထဲက ေနရာဌာနေပါင္းစံုက လူေတြကို ေမးၾကည့္မိပါတယ္။ "ခင္ဗ်ားတို႔ မႏွစ္ကထက္၊ ယခုႏွစ္ ပိုေပ်ာ္ရႊင္သလားေပါ့။ ဘာေၾကာင့္ ေပ်ာ္ရႊင္/ မေပ်ာ္ရႊင္ ျဖစ္ရတာလဲ" လို႔ ေမးၾကည့္မိပါတယ္။ ဌာန တစ္ခုမွာ သုေတသနလက္ေထာက္ လုပ္ေနသူတစ္ေယာက္ကေတာ့ 'သိပ္မေပ်ာ္ပါ' လို႔ ေျဖပါတယ္။ ဘာျဖစ္လို႔လဲဆိုေတာ့ ေနာက္ထပ္ ပညာေရး၊ ေက်ာင္းတက္ဖို႔ သူ႔ရည္မွန္းခ်က္ေတြ အထမေျမာက္ခဲ့လို႔ ေျဖပါတယ္။ ေပ်ာ္ရႊင္မႈဆိုတာ ဘဝအခြင့္ အလမ္းနဲ႔လည္း သက္ဆိုင္ေနပါတယ္။ က်န္တဲ့ မိတ္ေဆြ အမ်ဳိးသမီးတစ္ဦးကေတာ့ 'မႏွစ္ကထက္ သူ ပိုေပ်ာ္ပါတယ္' တဲ့။ အေၾကာင္းက အေႂကြးေတြ ေက်သြားတယ္၊ ေနေရး၊ စားေရး ဖိစီးမႈေတြ ေလ်ာ့က်သြားတယ္လို႔ ေျဖပါတယ္။ က်ေနာ္တို႔ ေန႔စဥ္ဘဝေတြအေပၚ ဖိစီးမႈ နည္းတာလည္း ေပ်ာ္ရႊင္ဖို႔ အေၾကာင္းတစ္ခုပါပဲ။ ဒါေပမယ့္ သူေပ်ာ္သလို၊ သူ႔ပတ္ဝန္းက်င္ က လူေတြ ေပ်ာ္ရႊင္မေနပါဘူးလို႔ပဲ သူက ထပ္ေျပာပါတယ္။
အသိ သတင္းေထာက္ ၂-ဦးေလာက္ကို ေမးၾကည့္ပါတယ္။ သူတို႔က မေပ်ာ္ရႊင္ပါဘူးလို႔ ေျဖၾကပါတယ္။ ဘာျဖစ္လို႔လဲ ဆိုေတာ့ တစ္ဦးက 'ပိုမြမ္းက်ပ္လာတယ္'၊ ေနာက္တစ္ဦးက 'ပို ေကာင္းမလာဘူး။ မနက္လင္းကတည္းက ျပႆနာေတြနဲ႔ ခ်ည္း ၾကံဳေနရတယ္' လို႔ ေျပာပါတယ္။ ဘတ္စ္ကားေတြက်ပ္တယ္၊ တကၠစီကား စီးရင္လည္း လမ္းက်ပ္တယ္။ တိုက္ခန္း၊ အိမ္ခန္းေတြ ေစ်းတက္တယ္။ စားေသာက္စရာ လူသံုးကုန္ေတြ ေစ်းတက္တယ္။ လခက တိုးမလာဘူး။ သြားေရးလာေရး လည္း ခက္ခဲတယ္လို႔ ေျဖၾကပါတယ္။ က်န္မိတ္ေဆြ သတင္းေထာက္တစ္ဦးကေတာ့ 'လူေတြက အားအားရွိ ရန္ျဖစ္ေနၾက တယ္။ ဒုစရိုက္မႈေတြ ေပါလာတယ္။ တရားဥပေဒ စိုးမိုးေရး ေမးခြန္းထုတ္စရာ ျဖစ္လာတယ္။ အမုန္းတရား ဖန္တီးသူေတြ ရွိေနတယ္' လို႔ ပိုႏိုင္ငံေရးဆန္ဆန္ ေျဖပါတယ္။ အခုအခါ သတင္းေထာက္ေတြကို အေရးယူတာ၊ ေထာင္ခ်တာေတြရွိလာ ေတာ့ ပုဂၢိဳလ္ေရးအရ လံုျခံဳမႈနည္းလာသလို ခံစားရတယ္လို႔ ေျဖပါတယ္။ ဒါေတြဟာ ေန႔စဥ္ၾကံဳေတြ႔ေနရတဲ့ စားဝတ္ေန ေရး၊ ဝင္ေငြ ျပႆနာေတြနဲ႔ ဆိုင္သလို၊ သာယာဝေျပာမႈနဲ႔ ဆိုင္တာကိုလည္း ျပသေနပါတယ္။ လံုျခံဳေရးအေၾကာင္းအခ်က္ ကိုလည္း ျပသေနပါတယ္။ က်ေနာ္တို႔တြင္သာမက၊ ေဘးက ပတ္ဝန္းက်င္ လူ႔အဖြဲ႔အစည္း အေျခအေနနဲ႔လည္း ဆက္စပ္ ေနေၾကာင္း ျပသေနပါတယ္။
ျပည္ပက ျပန္လာတဲ့ မိတ္ေဆြ အထူးကုဆရာဝန္ႀကီး တစ္ဦးကိုလည္း ေမးၾကည့္မိပါတယ္။ သူက ေပ်ာ္ပါတယ္လို႔ ေျပာပါ တယ္။ အေၾကာင္းကေတာ့ မိသားစု ျပန္ေပါင္းဆံုမႈ လုပ္ႏိုင္တယ္။ သူတတ္တဲ့ပညာနဲ႔ လူေတြအက်ဳိးေဆာင္ေပးႏိုင္တယ္ လို႔ ေျပာပါတယ္။ ဒါကေတာ့ လူ႔အဖြဲ႔အစည္းအတြင္း လူတစ္ဦးခ်င္းရဲ႔ အေရးပါမႈ၊ အခန္းက႑ေတြနဲ႔ သက္ဆိုင္ႏိုင္ပါတယ္။
ျပည္ပကေန ယခင္က တက္ႂကြလႈပ္ရွားသူ၊ ယခုေတာ့ ျပန္တြင္းျပန္ၿပီး စာေရး၊ ကဗ်ာေရးလုပ္ေနတဲ့ မိတ္ေဆြတစ္ဦးကို လည္း ေမးၾကည့္ပါတယ္။ သူက 'ခင္ဗ်ားေမးၾကည့္မွ စဥ္းစားမိတယ္၊ က်ေနာ္ မႏွစ္ကထက္ ဒီႏွစ္ပိုေပ်ာ္တယ္ဗ်' လို႔ အံ့ၾသ ဖြယ္ ေျပာပါတယ္။ ဘာျဖစ္လို႔ ေမးၾကည့္ေတာ့ 'အေျပာင္းအလဲေတြက ပိုျမန္ဆန္လာတယ္။ ရင္ခံုစိတ္လႈပ္ရွားဖြယ္ ျဖစ္လာတယ္။ စာေပေလာကက မိတ္ေဆြ ကဗ်ာဆရာ/ စာေရးဆရာေတြနဲ႔ ပိုထိေတြ႔ ကၽြမ္းဝင္ႏိုင္တယ္' လို႔ ေျပာပါတယ္။
ဒါလည္း စိတ္ဝင္စားစရာ ေကာင္းလွပါတယ္။ 'ေဘးမွ ထိုင္ၾကည့္ေနသူတစ္ဦးရဲ႔ စြန္႔စားမႈမ်ား' ဆိုတဲ့ စာအုပ္အမည္ေတာင္ သူေျပာမွ သတိရမိပါတယ္။ 'က်ေနာ္က မီးပံုႀကီးကို အခုမွ အနီးကပ္ထိုင္ၾကည့္ေနရတာဗ်။ ေပ်ာ္တယ္ဗ်' လို႔ ဆိုပါတယ္။
ဒါေပမယ့္ သူတို႔က က်န္တဲ့သူတို႔ေဘးမွလူေတြ အမ်ားစု မေပ်ာ္ရႊင္ၾကပါဘူးလို႔ ေျပာၾကပါတယ္။ နံနက္လင္းတာနဲ႔ အသံ ဆူတယ္။ ကားက်ပ္တယ္။ ကားစပယ္ယာက ေဟာက္တယ္။ ဖိစီးမႈေတြ ျပည့္ေနတယ္လို႔ ေျပာျပၾကပါတယ္။ တကၠစီ ကားေမာင္းသူေတြလည္း ပိုရိုင္းလာတယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။ ရပ္ကြက္ လူႀကီးေတြက ဘာေငြ လာေကာက္မွာလဲ၊ ဘာခိုင္း မွာလဲ… ရံုးျပင္ကနားသြားရင္လည္း လူလို ဆက္ဆံမခံရ၊ ေၾကာက္ေနရတဲ့ ျပႆနာေတြ ရွိတယ္လို႔ ေျပာျပၾကပါတယ္။ 'ရန္ကုန္ကလူေတြက သနားစရာေကာင္းတယ္' လို႔ ဆိုၾကပါတယ္။ ဒါဆိုရင္ နယ္ေတြက လူေတြကေရာ… မိတ္ေဆြတစ္ဦး ကေတာ့ 'လမ္းေတြ (အေျခခံ အေဆာက္အဦေတြ) နယ္မွာ ပိုေကာင္းလာတယ္။ လူေတြက ပိုလို႔ ခရီးသြားလာၾကတယ္။' လို႔ ေကာင္းတာေတြ ေျပာပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ မိသားစုတိုင္း ဖိစီးမႈေတြ ရွိေနပါတယ္။ စားဝတ္ေနေရးက မေခ်ာင္လည္လွ ဘူးဆိုၿပီး သူတို႔ရဲ႔ ဖိစီးမႈေတြလည္း ေျပာျပပါတယ္။ သတင္းေထာက္မိတ္ေဆြ တစ္ဦးကေတာ့ ခုတေလာ ေက်ာင္းသား သပိတ္ေတြကို အၾကမ္းဖက္ၿဖိဳခြင္းတာေၾကာင့္ သူ ေကာင္းေကာင္းမအိပ္စားႏိုင္ဘူးလို႔ေတာင္ ေျပာျပပါေသးတယ္။
ကမၻာ့ ေပ်ာ္ရႊင္မႈေန႔ကို နက္ျဖန္ဆိုရင္၊ အခ်ဳိ႔ႏိုင္ငံ၊ အင္အားစုေတြက က်င္းပၾကေတာ့မွာပါ။ ကမၻာ့ ေပ်ာ္ရႊင္မႈအစီရင္ခံစာ မွာေတာ့ ဒိန္းမတ္၊ ေနာ္ေဝး၊ ဆြစ္ဇာလန္၊ နယ္သာလန္၊ ဆြီဒင္၊ ကေနဒါႏိုင္ငံေတြက ေပ်ာ္ရႊင္မႈ အျမင့္မားဆံုးလို႔ ဆိုထား ပါတယ္။ သိတဲ့အတိုင္း အာဖရိကႏိုင္ငံေတြကေတာ့ ေအာက္ဆံုးကပါ။ သူတို႔က ေပ်ာ္ရႊင္မႈကို အေျခခံညႊန္းကိန္းေတြ သတ္မွတ္ၿပီး တိုင္းတာတာပါ။ ပညာေက်ာ္တို႔က စီးပြားေရး အေျခအေန၊ စိတ္ပိုင္းဆိုင္ရာ၊ စစ္တမ္းေမးျမန္း ေကာက္ယူမႈ ေတြ၊ ႏိုင္ငံေတြရဲ႔ ကိန္းဂဏန္း စာရင္းအင္းေတြအေပၚ အေျခခံၿပီး သံုးသပ္တြက္ခ်က္တာ ျဖစ္ပါတယ္။ တစ္ခ်ိန္တုန္းက အသားတင္စုေပါင္း အမ်ဳိးသားေပ်ာ္ရႊင္မႈ (Gross National Happiness- GNH) ဆိုတဲ့ အယူအဆ ထြန္းကားခဲ့ၿပီး၊ ရုပ္ ဝတၳဳခ်မ္းသာတာထက္စာရင္၊ လူေတြ ပိုေပ်ာ္ရႊင္ဖြယ္အေၾကာင္း ခ်ည္းကပ္မႈေတြနဲ႔ ဘူတန္ႏိုင္ငံကို ထိပ္မွာထား ေဖာ္ျပ ခဲ့ၾကဖူး ပါေသးတယ္။ ေပ်ာ္ရႊင္မႈဆိုတာ ဝင္ေငြနဲ႔ ရုပ္ဝတၳဳ ျပည့္စံုမႈမွ်သာ မဟုတ္ပါဘူး။ ဝင္ေငြကေတာ့ ဆင္းရဲမြဲေတမႈ မျဖစ္ရေလေအာင္၊ သာယာဝေျပာမႈရေအာင္အတြက္ အေရးေတာ့ ပါပါတယ္။ အလုပ္အကိုင္ရွိသူေတြက အလုပ္လက္မဲ့ ေတြထက္ ပိုေပ်ာ္ရႊင္တယ္ဆိုတာမ်ဳိးလည္း ေလ့လာေတြ႔ၾကရပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ေပ်ာ္ရႊင္မႈဆိုတာ ပိုလို႔က်ယ္ျပန္႔ပါတယ္။ ေပ်ာ္ရႊင္မႈကို အဓိပၸါယ္ဖြင့္ၾကရာမွာ နယ္ပယ္ ၉-ခု (9 domains) နဲ႔ တိုင္းတာမႈ (၃၃) ခုကို သတ္မွတ္ထားတာမ်ဳိး ေတြ႔ရပါ တယ္။ နယ္ပယ္ေတြကေတာ့ - (၁) ပညာေရး၊ (၂) က်န္းမာေရး (၃) လူေနမႈအဆင့္အတန္း (၄) စိတ္ပိုင္းဆိုင္ရာ သာယာ ဝေျပာမႈ (၅) လူမႈရပ္ရြာ ရွင္သန္ဖြံ႔ၿဖိဳးမႈ (၆) ယဥ္ေက်းမႈ စံုလင္ေထြျပားရွိျခင္းႏွင့္ ၾကံ့ၾကံ့ခံႏိုင္မႈ (၇) ေဂဟ သဘာဝ ဝန္းက်င္ စံုလင္ေထြျပားမႈႏွင့္ ၾကံ့ၾကံ့ခံႏိုင္မႈ (၈) အခ်ိန္အသံုးခ်မႈ နဲ႔ ေနာက္ဆံုး (၉) ေကာင္းမြန္ေသာ အစိုးရအုပ္ခ်ဳပ္ေရး စနစ္.. စတာေတြ ထည့္သြင္းထားပါတယ္။
ယခု အစီရင္ခံစာေတြ႔ရွိခ်က္ေတြအရ -
• ပိုခ်မ္းသာတဲ့ႏိုင္ငံေတြမွာ ပိုေပ်ာ္ရႊင္ၾကပါသတဲ့။ ဒါေပမယ့္ ဝင္ေငြထက္စာရင္၊ လူမႈေရးအေၾကာင္းအခ်က္၊ လူမႈ ေရး ပံ့ပိုးမႈ၊ လူတစ္ဦးခ်င္း လြတ္လပ္မႈ အတိုင္းဆ၊ အက်င့္ပ်က္ျခစားမႈ ကင္းပျခင္းတို႔က ပိုလို႔အေရးပါတယ္။
• လူေနမႈ ျမင့္လာတာနဲ႔အမွ် အခ်ိန္တစ္ခုမွာ ေပ်ာ္ရႊင္မႈ ျမင့္လာတယ္ဆိုပါတယ္။ ကမၻာတစ္ခုလံုး ျခံဳၾကည့္ရင္ လြန္ခဲ့တဲ့ ႏွစ္ ၃၀ အတြင္း နည္းနည္းပိုေပ်ာ္လာတယ္ ဆိုပါတယ္။
• အလုပ္အကိုင္မဲ့မႈက မေပ်ာ္ရႊင္မႈကို မ်ားစြာ ျဖစ္ေစပါတယ္။ အလုပ္ လံုျခံဳေရး၊ လုပ္ငန္းခြင္ ဆက္ဆံေရး၊ လုပ္ငန္းအတြင္း ေက်နပ္မႈေတြလည္း လိုအပ္ပါတယ္။ လစာနဲ႔ အလုပ္ခ်ိန္သင့္ေတာ္မႈလည္း အေရးပါပါတယ္။
• ျပဳမူေနထိုင္ ေကာင္းရင္၊ လူက ပိုေပ်ာ္ရႊင္ပါတယ္တဲ့။
• စိတ္ပိုင္းဆိုင္ရာ က်န္းမာေရးကလည္း ႏိုင္ငံေတြရဲ႔ ေပ်ာ္ရႊင္မႈအတြက္ အေရးႀကီးတဲ့ အခ်က္ပါ။ ခ်မ္းသာတဲ့ ႏိုင္ငံ ေတြမွာေတာင္ စိတ္ေဝဒနာရွင္ ေလးပံုတစ္ပံုပဲ ကုသမႈ ရၾကပါတယ္။ ဆင္းရဲတဲ့ႏိုင္ငံေတြက ပိုဆိုးပါတယ္။
• မိသားစုဘဝ တည္ၿငိမ္မႈ၊ အိမ္ေထာင္ျမဲတာကလည္း မိဘေတြနဲ႔ ကေလးေတြရဲ႔ ေပ်ာ္ရႊင္မႈအတြက္ အေရးပါပါ တယ္။
• တိုးတက္တဲ့ ႏိုင္ငံေတြမွာေတာ့ အမ်ဳိးသမီးေတြက အမ်ဳိးသားေတြထက္ ပိုေပ်ာ္ရႊင္တယ္လို႔ ေတြ႔ရပါတယ္။ ဆင္းရဲ တဲ့ ႏိုင္ငံေတြက ရလဒ္ကေတာ့ ေရာေထြးေနပါတယ္။
• လူလတ္ပိုင္းအရြယ္မွာ ေပ်ာ္ရႊင္မႈ အနည္းဆံုးပါတဲ့။ (ရုန္းကန္ေနရတာ မဟုတ္လား)။
လူေတြရဲ႔ ေပ်ာ္ရႊင္မႈ၊ ေက်ကြဲဝမ္းနည္းရမႈေတြဟာ တစ္ဦးခ်င္းကိစၥ မဟုတ္ပါဘူး။ အစိုးရမူဝါဒေတြရဲ႔ သက္ေရာက္မႈ အေၾကာင္းအခ်က္ေတြလည္း ျဖစ္ပါတယ္။ ႏိုင္ငံအေတာ္မ်ားမ်ားက လူေတြရဲ႔ ေပ်ာ္ရႊင္မႈအတြက္ မူဝါဒေတြကို ဦးတည္ လုပ္ေဆာင္ေနၾကပါၿပီ။ ယခုအစီရင္ခံစာကို ဦးေဆာင္တည္းျဖတ္သူတစ္ဦးျဖစ္တဲ့ ကိုလံဘီယာ တကၠသိုလ္၊ ေျမကမၻာ အင္စတိက်ဴက ပါေမာကၡ ဂ်က္ဖရီဆက္ (Jeffery Sachs) ကေတာ့ "လူေတြအတြက္ တကယ့္ကိုအေရးပါတဲ့ကိစၥေတြ အတြက္ ကိုက္ညီမယ့္၊ မူဝါဒေတြခ်မွတ္ဖို႔ ကမၻာေပၚမွာ ပိုၿပီးေတာင္းဆိုမႈေတြ ျမင့္လာေနပါတယ္။ မူဝါဒခ်မွတ္သူေတြ အတြက္ အေရးႀကီးတဲ့ အခ်က္ကေတာ့ လူထုေတြေပ်ာ္ရႊင္မႈကို ဘယ္လိုျမႇင့္တင္ၾကမလဲ ဆိုတဲ့ ေမးခြန္းပါ" လို႔ ေျပာခဲ့ ပါတယ္။
က်ေနာ္တို႔ ျမန္မာလူထုေတြ ေပ်ာ္ရႊင္ၾကပါရဲ႔လား။
ေအာင္သူၿငိမ္း (၁၉၊ မတ္၊ ၂၀၁၅)
http://burmese.dvb.no/archives/86298
အကိုးအကား-
http://bangkokpost.com/news/general/500943/thais-climb-in-happy-rankings
http://www.earth.columbia.edu/articles/view/2960
http://www.livescience.com/39489-the-happiest-countries.html
http://www.happyplanetindex.org/
နက္ျဖန္ မတ္လ ၂၀ ရက္ေန႔ဆိုရင္ "ႏိုင္ငံတကာ ေပ်ာ္ရႊင္မႈေန႔" (International Day of Happiness) လို႔ ကုလသမဂၢက သတ္မွတ္ထားပါတယ္။ ၂၀၁၂ ခုႏွစ္၊ ကုလသမဂၢ အေထြေထြညီလာခံကေနၿပီး ဆံုးျဖတ္ခ်က္အမွတ္ A/RES/66/281 နဲ႔ သတ္မွတ္ခဲ့တာပါ။ အဲဒီဆံုးျဖတ္ခ်က္မွာ 'ေပ်ာ္ရႊင္မႈ' ဆိုတာ လူသားေတြရဲ႔ အေျခခံက်တဲ့ ပန္းတိုင္ပါတဲ့၊ စီးပြားေရးဖြံ႔ၿဖိဳးမႈ သာမက၊ ေရရွည္တည္တံ့တဲ့ ဖြံ႔ၿဖိဳးမႈ၊ သာယာဝေျပာမႈ.. စသည္ျဖင့္ လိုအပ္ပါတယ္။ ဒီလိုနဲ႔ ၂၀၁၂ ခုႏွစ္မွာပဲ ကုလသမဂၢ က ကမကထျပဳတဲ့ ကမၻာ့ေပ်ာ္ရႊင္မႈ အစီရင္ခံစာ (World Happiness Report) ထြက္လာခဲ့ပါတယ္။ ႏိုင္ငံေတြကို တိုင္းတာ ထားၿပီး၊ အခုႏွစ္ ၂၀၁၃ ခုႏွစ္မွာလည္း ေနာက္ထပ္ တိုင္းတာခ်က္ေတြ ဆက္လက္ထြက္ေပၚခဲ့ပါတယ္။ အဲသည္မွာ က်ေနာ့္ရဲ႔ စူးစမ္းလိုစိတ္က ထိန္းမႏိုင္၊ သိမ္းမရ ျဖစ္လာခဲ့ပါတယ္။ ကၽြန္ေတာ္တို႔ ျမန္မာေတြေရာ၊ ေပ်ာ္ရႊင္ၾကပါသလား။ က်ေနာ္တို႔ မႏွစ္ကထက္၊ ဒီႏွစ္ပိုၿပီး ေပ်ာ္ရႊင္လာၾကပါသလား။
ဒီလိုနဲ႔ က်ေနာ္ ကမၻာ့ေပ်ာ္ရႊင္မႈ အစီရင္ခံစာ (၂၀၁၃) ခုႏွစ္ကို ရွာေဖြၾကည့္ပါတယ္။ ျမန္မာႏိုင္ငံက အမွတ္ (၁၀-မွတ္) ေပးတဲ့ေနရာမွာ (၄. ၄၃၉) နဲ႔ အဆင့္ေပါင္း ၁၂၁ ေနရာက ခ်ိတ္ပါတယ္။ အိမ္နီးခ်င္းထိုင္းႏိုင္ငံက အဆင့္ (၃၆)၊ လာအိုက (အဆင့္ ၁၀၉) ခ်ိတ္ပါတယ္။ ေပ်ာ္ရႊင္မႈဆိုတာ ဘာလဲ၊ ဘယ္လိုအခ်က္ေတြက လူတစ္ဦးရဲ႔ ေပ်ာ္ရႊင္မႈကို ဆံုးျဖတ္ပါသလဲ .. ေမးခြန္းေမးစရာ ရွိလာပါတယ္။
နီးစပ္တဲ့ မိတ္ေဆြတစ္ခ်ဳိ႔ကို စတင္ေမးၾကည့္မိပါတယ္။ အခုေခတ္က လူမႈမီဒီယာေတြ၊ ေဖ့ဘုတ္တို႔က ျမန္ေတာ့ စနစ္ တက် သုေတသနမ်ဳိး မဟုတ္ေပမယ့္၊ မိတ္ေဆြထဲက ေနရာဌာနေပါင္းစံုက လူေတြကို ေမးၾကည့္မိပါတယ္။ "ခင္ဗ်ားတို႔ မႏွစ္ကထက္၊ ယခုႏွစ္ ပိုေပ်ာ္ရႊင္သလားေပါ့။ ဘာေၾကာင့္ ေပ်ာ္ရႊင္/ မေပ်ာ္ရႊင္ ျဖစ္ရတာလဲ" လို႔ ေမးၾကည့္မိပါတယ္။ ဌာန တစ္ခုမွာ သုေတသနလက္ေထာက္ လုပ္ေနသူတစ္ေယာက္ကေတာ့ 'သိပ္မေပ်ာ္ပါ' လို႔ ေျဖပါတယ္။ ဘာျဖစ္လို႔လဲဆိုေတာ့ ေနာက္ထပ္ ပညာေရး၊ ေက်ာင္းတက္ဖို႔ သူ႔ရည္မွန္းခ်က္ေတြ အထမေျမာက္ခဲ့လို႔ ေျဖပါတယ္။ ေပ်ာ္ရႊင္မႈဆိုတာ ဘဝအခြင့္ အလမ္းနဲ႔လည္း သက္ဆိုင္ေနပါတယ္။ က်န္တဲ့ မိတ္ေဆြ အမ်ဳိးသမီးတစ္ဦးကေတာ့ 'မႏွစ္ကထက္ သူ ပိုေပ်ာ္ပါတယ္' တဲ့။ အေၾကာင္းက အေႂကြးေတြ ေက်သြားတယ္၊ ေနေရး၊ စားေရး ဖိစီးမႈေတြ ေလ်ာ့က်သြားတယ္လို႔ ေျဖပါတယ္။ က်ေနာ္တို႔ ေန႔စဥ္ဘဝေတြအေပၚ ဖိစီးမႈ နည္းတာလည္း ေပ်ာ္ရႊင္ဖို႔ အေၾကာင္းတစ္ခုပါပဲ။ ဒါေပမယ့္ သူေပ်ာ္သလို၊ သူ႔ပတ္ဝန္းက်င္ က လူေတြ ေပ်ာ္ရႊင္မေနပါဘူးလို႔ပဲ သူက ထပ္ေျပာပါတယ္။
အသိ သတင္းေထာက္ ၂-ဦးေလာက္ကို ေမးၾကည့္ပါတယ္။ သူတို႔က မေပ်ာ္ရႊင္ပါဘူးလို႔ ေျဖၾကပါတယ္။ ဘာျဖစ္လို႔လဲ ဆိုေတာ့ တစ္ဦးက 'ပိုမြမ္းက်ပ္လာတယ္'၊ ေနာက္တစ္ဦးက 'ပို ေကာင္းမလာဘူး။ မနက္လင္းကတည္းက ျပႆနာေတြနဲ႔ ခ်ည္း ၾကံဳေနရတယ္' လို႔ ေျပာပါတယ္။ ဘတ္စ္ကားေတြက်ပ္တယ္၊ တကၠစီကား စီးရင္လည္း လမ္းက်ပ္တယ္။ တိုက္ခန္း၊ အိမ္ခန္းေတြ ေစ်းတက္တယ္။ စားေသာက္စရာ လူသံုးကုန္ေတြ ေစ်းတက္တယ္။ လခက တိုးမလာဘူး။ သြားေရးလာေရး လည္း ခက္ခဲတယ္လို႔ ေျဖၾကပါတယ္။ က်န္မိတ္ေဆြ သတင္းေထာက္တစ္ဦးကေတာ့ 'လူေတြက အားအားရွိ ရန္ျဖစ္ေနၾက တယ္။ ဒုစရိုက္မႈေတြ ေပါလာတယ္။ တရားဥပေဒ စိုးမိုးေရး ေမးခြန္းထုတ္စရာ ျဖစ္လာတယ္။ အမုန္းတရား ဖန္တီးသူေတြ ရွိေနတယ္' လို႔ ပိုႏိုင္ငံေရးဆန္ဆန္ ေျဖပါတယ္။ အခုအခါ သတင္းေထာက္ေတြကို အေရးယူတာ၊ ေထာင္ခ်တာေတြရွိလာ ေတာ့ ပုဂၢိဳလ္ေရးအရ လံုျခံဳမႈနည္းလာသလို ခံစားရတယ္လို႔ ေျဖပါတယ္။ ဒါေတြဟာ ေန႔စဥ္ၾကံဳေတြ႔ေနရတဲ့ စားဝတ္ေန ေရး၊ ဝင္ေငြ ျပႆနာေတြနဲ႔ ဆိုင္သလို၊ သာယာဝေျပာမႈနဲ႔ ဆိုင္တာကိုလည္း ျပသေနပါတယ္။ လံုျခံဳေရးအေၾကာင္းအခ်က္ ကိုလည္း ျပသေနပါတယ္။ က်ေနာ္တို႔တြင္သာမက၊ ေဘးက ပတ္ဝန္းက်င္ လူ႔အဖြဲ႔အစည္း အေျခအေနနဲ႔လည္း ဆက္စပ္ ေနေၾကာင္း ျပသေနပါတယ္။
ျပည္ပက ျပန္လာတဲ့ မိတ္ေဆြ အထူးကုဆရာဝန္ႀကီး တစ္ဦးကိုလည္း ေမးၾကည့္မိပါတယ္။ သူက ေပ်ာ္ပါတယ္လို႔ ေျပာပါ တယ္။ အေၾကာင္းကေတာ့ မိသားစု ျပန္ေပါင္းဆံုမႈ လုပ္ႏိုင္တယ္။ သူတတ္တဲ့ပညာနဲ႔ လူေတြအက်ဳိးေဆာင္ေပးႏိုင္တယ္ လို႔ ေျပာပါတယ္။ ဒါကေတာ့ လူ႔အဖြဲ႔အစည္းအတြင္း လူတစ္ဦးခ်င္းရဲ႔ အေရးပါမႈ၊ အခန္းက႑ေတြနဲ႔ သက္ဆိုင္ႏိုင္ပါတယ္။
ျပည္ပကေန ယခင္က တက္ႂကြလႈပ္ရွားသူ၊ ယခုေတာ့ ျပန္တြင္းျပန္ၿပီး စာေရး၊ ကဗ်ာေရးလုပ္ေနတဲ့ မိတ္ေဆြတစ္ဦးကို လည္း ေမးၾကည့္ပါတယ္။ သူက 'ခင္ဗ်ားေမးၾကည့္မွ စဥ္းစားမိတယ္၊ က်ေနာ္ မႏွစ္ကထက္ ဒီႏွစ္ပိုေပ်ာ္တယ္ဗ်' လို႔ အံ့ၾသ ဖြယ္ ေျပာပါတယ္။ ဘာျဖစ္လို႔ ေမးၾကည့္ေတာ့ 'အေျပာင္းအလဲေတြက ပိုျမန္ဆန္လာတယ္။ ရင္ခံုစိတ္လႈပ္ရွားဖြယ္ ျဖစ္လာတယ္။ စာေပေလာကက မိတ္ေဆြ ကဗ်ာဆရာ/ စာေရးဆရာေတြနဲ႔ ပိုထိေတြ႔ ကၽြမ္းဝင္ႏိုင္တယ္' လို႔ ေျပာပါတယ္။
ဒါလည္း စိတ္ဝင္စားစရာ ေကာင္းလွပါတယ္။ 'ေဘးမွ ထိုင္ၾကည့္ေနသူတစ္ဦးရဲ႔ စြန္႔စားမႈမ်ား' ဆိုတဲ့ စာအုပ္အမည္ေတာင္ သူေျပာမွ သတိရမိပါတယ္။ 'က်ေနာ္က မီးပံုႀကီးကို အခုမွ အနီးကပ္ထိုင္ၾကည့္ေနရတာဗ်။ ေပ်ာ္တယ္ဗ်' လို႔ ဆိုပါတယ္။
ဒါေပမယ့္ သူတို႔က က်န္တဲ့သူတို႔ေဘးမွလူေတြ အမ်ားစု မေပ်ာ္ရႊင္ၾကပါဘူးလို႔ ေျပာၾကပါတယ္။ နံနက္လင္းတာနဲ႔ အသံ ဆူတယ္။ ကားက်ပ္တယ္။ ကားစပယ္ယာက ေဟာက္တယ္။ ဖိစီးမႈေတြ ျပည့္ေနတယ္လို႔ ေျပာျပၾကပါတယ္။ တကၠစီ ကားေမာင္းသူေတြလည္း ပိုရိုင္းလာတယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။ ရပ္ကြက္ လူႀကီးေတြက ဘာေငြ လာေကာက္မွာလဲ၊ ဘာခိုင္း မွာလဲ… ရံုးျပင္ကနားသြားရင္လည္း လူလို ဆက္ဆံမခံရ၊ ေၾကာက္ေနရတဲ့ ျပႆနာေတြ ရွိတယ္လို႔ ေျပာျပၾကပါတယ္။ 'ရန္ကုန္ကလူေတြက သနားစရာေကာင္းတယ္' လို႔ ဆိုၾကပါတယ္။ ဒါဆိုရင္ နယ္ေတြက လူေတြကေရာ… မိတ္ေဆြတစ္ဦး ကေတာ့ 'လမ္းေတြ (အေျခခံ အေဆာက္အဦေတြ) နယ္မွာ ပိုေကာင္းလာတယ္။ လူေတြက ပိုလို႔ ခရီးသြားလာၾကတယ္။' လို႔ ေကာင္းတာေတြ ေျပာပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ မိသားစုတိုင္း ဖိစီးမႈေတြ ရွိေနပါတယ္။ စားဝတ္ေနေရးက မေခ်ာင္လည္လွ ဘူးဆိုၿပီး သူတို႔ရဲ႔ ဖိစီးမႈေတြလည္း ေျပာျပပါတယ္။ သတင္းေထာက္မိတ္ေဆြ တစ္ဦးကေတာ့ ခုတေလာ ေက်ာင္းသား သပိတ္ေတြကို အၾကမ္းဖက္ၿဖိဳခြင္းတာေၾကာင့္ သူ ေကာင္းေကာင္းမအိပ္စားႏိုင္ဘူးလို႔ေတာင္ ေျပာျပပါေသးတယ္။
ကမၻာ့ ေပ်ာ္ရႊင္မႈေန႔ကို နက္ျဖန္ဆိုရင္၊ အခ်ဳိ႔ႏိုင္ငံ၊ အင္အားစုေတြက က်င္းပၾကေတာ့မွာပါ။ ကမၻာ့ ေပ်ာ္ရႊင္မႈအစီရင္ခံစာ မွာေတာ့ ဒိန္းမတ္၊ ေနာ္ေဝး၊ ဆြစ္ဇာလန္၊ နယ္သာလန္၊ ဆြီဒင္၊ ကေနဒါႏိုင္ငံေတြက ေပ်ာ္ရႊင္မႈ အျမင့္မားဆံုးလို႔ ဆိုထား ပါတယ္။ သိတဲ့အတိုင္း အာဖရိကႏိုင္ငံေတြကေတာ့ ေအာက္ဆံုးကပါ။ သူတို႔က ေပ်ာ္ရႊင္မႈကို အေျခခံညႊန္းကိန္းေတြ သတ္မွတ္ၿပီး တိုင္းတာတာပါ။ ပညာေက်ာ္တို႔က စီးပြားေရး အေျခအေန၊ စိတ္ပိုင္းဆိုင္ရာ၊ စစ္တမ္းေမးျမန္း ေကာက္ယူမႈ ေတြ၊ ႏိုင္ငံေတြရဲ႔ ကိန္းဂဏန္း စာရင္းအင္းေတြအေပၚ အေျခခံၿပီး သံုးသပ္တြက္ခ်က္တာ ျဖစ္ပါတယ္။ တစ္ခ်ိန္တုန္းက အသားတင္စုေပါင္း အမ်ဳိးသားေပ်ာ္ရႊင္မႈ (Gross National Happiness- GNH) ဆိုတဲ့ အယူအဆ ထြန္းကားခဲ့ၿပီး၊ ရုပ္ ဝတၳဳခ်မ္းသာတာထက္စာရင္၊ လူေတြ ပိုေပ်ာ္ရႊင္ဖြယ္အေၾကာင္း ခ်ည္းကပ္မႈေတြနဲ႔ ဘူတန္ႏိုင္ငံကို ထိပ္မွာထား ေဖာ္ျပ ခဲ့ၾကဖူး ပါေသးတယ္။ ေပ်ာ္ရႊင္မႈဆိုတာ ဝင္ေငြနဲ႔ ရုပ္ဝတၳဳ ျပည့္စံုမႈမွ်သာ မဟုတ္ပါဘူး။ ဝင္ေငြကေတာ့ ဆင္းရဲမြဲေတမႈ မျဖစ္ရေလေအာင္၊ သာယာဝေျပာမႈရေအာင္အတြက္ အေရးေတာ့ ပါပါတယ္။ အလုပ္အကိုင္ရွိသူေတြက အလုပ္လက္မဲ့ ေတြထက္ ပိုေပ်ာ္ရႊင္တယ္ဆိုတာမ်ဳိးလည္း ေလ့လာေတြ႔ၾကရပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ေပ်ာ္ရႊင္မႈဆိုတာ ပိုလို႔က်ယ္ျပန္႔ပါတယ္။ ေပ်ာ္ရႊင္မႈကို အဓိပၸါယ္ဖြင့္ၾကရာမွာ နယ္ပယ္ ၉-ခု (9 domains) နဲ႔ တိုင္းတာမႈ (၃၃) ခုကို သတ္မွတ္ထားတာမ်ဳိး ေတြ႔ရပါ တယ္။ နယ္ပယ္ေတြကေတာ့ - (၁) ပညာေရး၊ (၂) က်န္းမာေရး (၃) လူေနမႈအဆင့္အတန္း (၄) စိတ္ပိုင္းဆိုင္ရာ သာယာ ဝေျပာမႈ (၅) လူမႈရပ္ရြာ ရွင္သန္ဖြံ႔ၿဖိဳးမႈ (၆) ယဥ္ေက်းမႈ စံုလင္ေထြျပားရွိျခင္းႏွင့္ ၾကံ့ၾကံ့ခံႏိုင္မႈ (၇) ေဂဟ သဘာဝ ဝန္းက်င္ စံုလင္ေထြျပားမႈႏွင့္ ၾကံ့ၾကံ့ခံႏိုင္မႈ (၈) အခ်ိန္အသံုးခ်မႈ နဲ႔ ေနာက္ဆံုး (၉) ေကာင္းမြန္ေသာ အစိုးရအုပ္ခ်ဳပ္ေရး စနစ္.. စတာေတြ ထည့္သြင္းထားပါတယ္။
ယခု အစီရင္ခံစာေတြ႔ရွိခ်က္ေတြအရ -
• ပိုခ်မ္းသာတဲ့ႏိုင္ငံေတြမွာ ပိုေပ်ာ္ရႊင္ၾကပါသတဲ့။ ဒါေပမယ့္ ဝင္ေငြထက္စာရင္၊ လူမႈေရးအေၾကာင္းအခ်က္၊ လူမႈ ေရး ပံ့ပိုးမႈ၊ လူတစ္ဦးခ်င္း လြတ္လပ္မႈ အတိုင္းဆ၊ အက်င့္ပ်က္ျခစားမႈ ကင္းပျခင္းတို႔က ပိုလို႔အေရးပါတယ္။
• လူေနမႈ ျမင့္လာတာနဲ႔အမွ် အခ်ိန္တစ္ခုမွာ ေပ်ာ္ရႊင္မႈ ျမင့္လာတယ္ဆိုပါတယ္။ ကမၻာတစ္ခုလံုး ျခံဳၾကည့္ရင္ လြန္ခဲ့တဲ့ ႏွစ္ ၃၀ အတြင္း နည္းနည္းပိုေပ်ာ္လာတယ္ ဆိုပါတယ္။
• အလုပ္အကိုင္မဲ့မႈက မေပ်ာ္ရႊင္မႈကို မ်ားစြာ ျဖစ္ေစပါတယ္။ အလုပ္ လံုျခံဳေရး၊ လုပ္ငန္းခြင္ ဆက္ဆံေရး၊ လုပ္ငန္းအတြင္း ေက်နပ္မႈေတြလည္း လိုအပ္ပါတယ္။ လစာနဲ႔ အလုပ္ခ်ိန္သင့္ေတာ္မႈလည္း အေရးပါပါတယ္။
• ျပဳမူေနထိုင္ ေကာင္းရင္၊ လူက ပိုေပ်ာ္ရႊင္ပါတယ္တဲ့။
• စိတ္ပိုင္းဆိုင္ရာ က်န္းမာေရးကလည္း ႏိုင္ငံေတြရဲ႔ ေပ်ာ္ရႊင္မႈအတြက္ အေရးႀကီးတဲ့ အခ်က္ပါ။ ခ်မ္းသာတဲ့ ႏိုင္ငံ ေတြမွာေတာင္ စိတ္ေဝဒနာရွင္ ေလးပံုတစ္ပံုပဲ ကုသမႈ ရၾကပါတယ္။ ဆင္းရဲတဲ့ႏိုင္ငံေတြက ပိုဆိုးပါတယ္။
• မိသားစုဘဝ တည္ၿငိမ္မႈ၊ အိမ္ေထာင္ျမဲတာကလည္း မိဘေတြနဲ႔ ကေလးေတြရဲ႔ ေပ်ာ္ရႊင္မႈအတြက္ အေရးပါပါ တယ္။
• တိုးတက္တဲ့ ႏိုင္ငံေတြမွာေတာ့ အမ်ဳိးသမီးေတြက အမ်ဳိးသားေတြထက္ ပိုေပ်ာ္ရႊင္တယ္လို႔ ေတြ႔ရပါတယ္။ ဆင္းရဲ တဲ့ ႏိုင္ငံေတြက ရလဒ္ကေတာ့ ေရာေထြးေနပါတယ္။
• လူလတ္ပိုင္းအရြယ္မွာ ေပ်ာ္ရႊင္မႈ အနည္းဆံုးပါတဲ့။ (ရုန္းကန္ေနရတာ မဟုတ္လား)။
လူေတြရဲ႔ ေပ်ာ္ရႊင္မႈ၊ ေက်ကြဲဝမ္းနည္းရမႈေတြဟာ တစ္ဦးခ်င္းကိစၥ မဟုတ္ပါဘူး။ အစိုးရမူဝါဒေတြရဲ႔ သက္ေရာက္မႈ အေၾကာင္းအခ်က္ေတြလည္း ျဖစ္ပါတယ္။ ႏိုင္ငံအေတာ္မ်ားမ်ားက လူေတြရဲ႔ ေပ်ာ္ရႊင္မႈအတြက္ မူဝါဒေတြကို ဦးတည္ လုပ္ေဆာင္ေနၾကပါၿပီ။ ယခုအစီရင္ခံစာကို ဦးေဆာင္တည္းျဖတ္သူတစ္ဦးျဖစ္တဲ့ ကိုလံဘီယာ တကၠသိုလ္၊ ေျမကမၻာ အင္စတိက်ဴက ပါေမာကၡ ဂ်က္ဖရီဆက္ (Jeffery Sachs) ကေတာ့ "လူေတြအတြက္ တကယ့္ကိုအေရးပါတဲ့ကိစၥေတြ အတြက္ ကိုက္ညီမယ့္၊ မူဝါဒေတြခ်မွတ္ဖို႔ ကမၻာေပၚမွာ ပိုၿပီးေတာင္းဆိုမႈေတြ ျမင့္လာေနပါတယ္။ မူဝါဒခ်မွတ္သူေတြ အတြက္ အေရးႀကီးတဲ့ အခ်က္ကေတာ့ လူထုေတြေပ်ာ္ရႊင္မႈကို ဘယ္လိုျမႇင့္တင္ၾကမလဲ ဆိုတဲ့ ေမးခြန္းပါ" လို႔ ေျပာခဲ့ ပါတယ္။
က်ေနာ္တို႔ ျမန္မာလူထုေတြ ေပ်ာ္ရႊင္ၾကပါရဲ႔လား။
ေအာင္သူၿငိမ္း (၁၉၊ မတ္၊ ၂၀၁၅)
http://burmese.dvb.no/archives/86298
အကိုးအကား-
http://bangkokpost.com/news/general/500943/thais-climb-in-happy-rankings
http://www.earth.columbia.edu/articles/view/2960
http://www.livescience.com/39489-the-happiest-countries.html
http://www.happyplanetindex.org/
No comments:
Post a Comment